yunan đç savaşı`nda batı trakya türk azınlığı
Transkript
yunan đç savaşı`nda batı trakya türk azınlığı
RAHMĐ ALĐ & TEVFĐK HÜSEYĐNOĞLU (1946 – 1949) YUNAN ĐÇ SAVAŞI’NDA BATI TRAKYA TÜRK AZINLIĞI GÜMÜLCĐNE (KOMOTĐNĐ) 2009 (1946 – 1949) YUNAN ĐÇ SAVAŞI’NDA BATI TRAKYA TÜRK AZINLIĞI RAHMĐ ALĐ & TEVFĐK HÜSEYĐNOĞLU BĐRĐNCĐ BASKI GÜMÜLCĐNE (KOMOTĐNĐ) 2009 Η ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΜEΙOΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ∆ΥΤΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ (1946 – 1949) ΡΑΧΜΗ ΑΛΗ & ΤΕΦΗΚ XΟΥΣΕΙΝΟΓΛΟΥ ΠΡΩΤΗ ΕΚ∆ΟΣΗ - ΚΟΜΟΤΗΝΗ 2009 B.A.K.E.Ş. Araştırma Dizisi: 1 (1946-1949) Yunan Đç Savaşı’nda Batı Trakya Türk Azınlığı Düzenleme Bilgisayar Düzeltme Kapak : Tevfik Hüseyinoğlu : Rahmi Ali : Tevfik Hüseyinoğlu : Rahmi Ali Birinci Basım: Batı Trakya Azınlığı Kültür ve Eğitim Şirketi (B.A.K.E.Ş.) Araştırma Dizisi: 1 Baskı: Paratiritis Matbaası Bu kitabın yayın hakları Rahmi Ali ve Tevfik Hüseyinoğlu’na aittir. (1946 - 1949) Yunan Đç Savaşı’nda Batı Trakya Türk Azınlığı Rahmi ALĐ & Tevfik HÜSEYĐNOĞLU Bu eseri Yunanistan’daki iç savaşın acılarını hayatlarıyla ödeyen B.Trakya Türk Azınlığı mensuplarının aziz hatırasına ithaf ediyoruz. SUNUŞ Batı Trakya Azınlığı Kültür ve Eğitim Şirketi (B.A.K.E.Ş.)’in en önemli amaçlarından biri de, tüzüğünün 4. Maddesine uygun olarak, kitap yayımlama konusunda çaba sarfetmektir. Batı Trakya Türk Azınlığının karanlık bir dönemine ışık tutacak olan bu kitabın hazırlanması, uzun bir araştırma ve çalışma gerektirmiştir. Daha önce de pek çok yazılarını okuduğumuz değerli öğretmen ve yazar Rahmi ALĐ ve Tevfik HÜSEYĐNOĞLU’nun toplumumuza kazandırdığı be eser, diğer soydaş edebiyatçılarımıza da enerji verecektir, zira bu alanda çağımızın gerektirdiği düzeye ulaşmak, başlıca hedefimiz olmalıdır. Gelişmiş ülkelerde yapılan istatistiklere bakacak olursak, okuma alışkanlığının ne kadar yaygın olduğunu görüyoruz. Örneğin Hollanda’da bir kişinin bir yılda okuduğu kitap sayısı ortalaması 50’ye yaklaşmaktadır. Bu da gösteriyor ki, kitap okuma ile gelişme, biri diğerine paralel olarak ilerlemektedir. Kitap okuma alışkanlığının geliştirilmesi için, kişiyi ilgilendiren kitapların bol ve kolay ulaşılır olması çok önemlidir. Şirketimiz (vakfımız) bünyesinde oluşturduğumuz ‘Araştırma Merkezi’ bilhassa bölgemizi ilgilendiren pek çok kitap, gazete, dergi ve belgeyi temin ederek, halkımızın hizmetine sunmuştur. Aynı zamanda, kitap neşretmek isteyen azınlık mensuplarına da her türlü teknik hizmet verilmektedir. Đki öğretmen yazarımız Rahmi ALĐ ve Tevfik HÜSEYĐNOĞLU’nu candan kutlar, toplumumuzun bütün yazar ve çizerlerine de, elimizden gelen yardımı sağlayacağımızı bir daha duyururuz. Batı Trakya Azınlığı Kültür ve Eğitim Şirketi Yönetim Kurulu Başkanı Galip S. Galip Mimar – Eski Milletvekili ĐÇĐNDEKĐLER Sunuş ............................................................................................................... v Önsöz .............................................................................................................. xi Teşekkür ....................................................................................................... xvi Bazı Önemli Bilgiler ve Açıklamalar .......................................................... xvii Giriş ................................................................................................................... 1 Batı Trakya ................................................................................................... 31 Birinci Bölüm Trakya Gazetesi (1946-1951) Yunan Đç Savaşı’yla Đlgili Haberler .............................................. 35 Đkinci Bölüm (Ksanthi) Đskeçe Vilâyeti. Đl Merkezi: Đskeçe (Ksanthi)........................................................................93 A- Dağ Köylerinde Đç Savaşın Canlı Tanıkları (Röportajlar/Anılar/Sohbetler/Fotoğraflar) 1- Demircik (Dimaryon) ........................................................... 93 2- Kozluca (Kotilli) ................................................................... 98 3- Volkanova (Emonyon) ......................................................... 99 4- Elmalı (Melivya) ................................................................ 100 5- Paşevik (Pahni) .................................................................. 102 6- Yassıören (Oreon) ............................................................. 105 7- Gökçepınar (Glafki) ............................................................ 113 8- Ketenlik (Kentavros) .......................................................... 114 9- Mustafçova (Miki) .............................................................. 117 10- Dolaphan (Sminthi) ............................................................ 118 11- Keçilli (Pilima) ................................................................... 121 12- Şahin (Ehinos) .................................................................... 122 13- Memkova (Medusa) ............................................................ 125 14- Ilıca (Thermes) .................................................................. 127 15- Sinikova (Satre) .................................................................. 131 16- Soğucak (Poliskion) ............................................................ 140 17- Çalaperdi (Tselapetinos) .................................................... 141 18- Kurtçalar (Likotopos) ......................................................... 142 19- Uğurlu (Kalotihon) ............................................................. 147 20- Karaoğlan (Askira) Han Mahalle ....................................... 156 21- Otmanören (Eranos) .......................................................... 163 B- (Ksanthi) Đskeçe Merkez, Yaka ve Ova Köylerinde Đç Savaşın Canlı Tanıkları (Röportajlar/Anılar/Sohbetler/Fotoğraflar) 1- (Ksanthi) Đskeçe Merkez ..................................................... 165 2- Gökçeler (Seleron) .............................................................. 166 3- Karaçanlar (Simandra) ........................................................ 168 4- Beyköy (Avato) .................................................................. 169 5- Göynüklü (Đlyopetra) .......................................................... 171 6- Gencerli (Kenditi) ............................................................... 172 Üçüncü Bölüm Rodop Vilâyeti. Đl Merkezi: Gümülcine (Komotini).................. 173 A- Gerillalarda Türkçe Basın ......................................................... 173 B- Dağ Köylerinde Đç Savaşın Canlı Tanıkları (Röportajlar/Anılar/Sohbetler/Fotoğraflar) ............................... 178 1- Gülecik (Eftimo) ................................................................. 178 2- Kuzoba (Poliarno) .............................................................. 180 3- Kuruçay (Tangeon) ............................................................. 182 4- Dağ Karamusası (Trikorfo) ................................................ 183 5- Gökçeli (Filyon) ................................................................ 187 6- Ballıca (Melitena) ............................................................... 188 7- Tekedere (Kristali) .............................................................. 208 8- Koyundere (Poa) ................................................................. 214 9- Mescitmahalle (Dihala) ...................................................... 235 10- Kirazlı (Kerasya) ................................................................ 236 11- Yeniköy (Yeneti) ............................................................... 257 12- Aralıkburun (Mitikas) ......................................................... 258 13- Sarancina (Sarakini) ........................................................... 261 14- Kayrak (Ardiya) .................................................................. 265 15- Adadere (Megali Ada) ........................................................ 270 16- Kardere (Drimi) .................................................................. 271 17- Gerdeme (Kardamos) ......................................................... 272 18- Yanıkköy (Nimfea) ............................................................. 273 19- Küçüren (Kato Drosini) ...................................................... 274 20- Kozdere (Dranya) .............................................................. 275 21- Hemetli (Organi) ................................................................ 281 22- Çalabı (Smigada) ................................................................ 301 23- Kuzören (Kato Virsini) ....................................................... 307 24- Kezüren (Kimi) .................................................................. 311 25- Musacık (Mirtiski) .............................................................. 312 26- Hacıören (Ano Virsini) ....................................................... 315 27- Hebilköy (Hloi) .................................................................. 322 28- Üşekdere (Esohi) ................................................................ 324 29- Kovanlık (Kovalo) .............................................................. 328 30- Kızılağaç (Ragada) ............................................................. 330 31- Mehrikoz (Kehros) ............................................................. 333 32- Yeniköy (Skiada) ............................................................... 349 33- Durhasanlar (Neda) ............................................................ 354 34- Işıklar (Đpio) ........................................................................ 357 C- Gümülcine (Komotini) Merkez, Yaka ve Ova Köylerinde Đç Savaşın Canlı Tanıkları (Röportajlar/Anılar/Sohbetler/Fotoğraflar) ............................... 358 1- Gümülcine (Komotini) ...................................................... 358 2- Yalanca (Galini) ................................................................. 370 3- Narlıköy (Polianthos) ......................................................... 375 4- Ortacı (Amvrosiya) ............................................................. 381 5- Meşe (Mesi) ........................................................................ 384 6- Kozlardere (Linos) .............................................................. 385 7- Susurköy (Sosti) ................................................................. 396 8- Büyük Müsellim (Mega Pisto) ........................................... 401 9- Çepelli (Mishos) ................................................................. 419 10- Bulatköy (Asomatos) .......................................................... 439 11- Gebecili (Rizoma) .............................................................. 440 12- Eşekçili (Thamna) .............................................................. 441 13- Ayazma (Agiazma) ............................................................. 443 14- Sendelli (Dimi) ................................................................... 445 15- Yuvacılı (Folya) .................................................................. 446 16- Semetli (Simvola) ............................................................... 447 17- Bulduklu (Tihero) ............................................................... 457 18- Payamdere (Paterma) .......................................................... 461 19- Kalfa (Kalhas) .................................................................... 462 20- Omurluköy (Omiriko) ....................................................... 464 21- Kalenderköy (Kalintiryon) ................................................. 465 22- Değirmendere (Darmeni) .................................................... 465 23- Domruköy (Dokos) ............................................................. 466 24- Sirkeli (Fillira) .................................................................... 471 25- Menetler (Skaloma) ............................................................ 472 26- Taşkınlar (Kinira) ............................................................... 472 27- Evrenköy (Evranos) ............................................................ 473 28- Delinasköy (Dilina) ........................................................... 473 29- Kozlukebir (Aryana) ........................................................... 474 30- Yahyabeyli (Amaranda) ..................................................... 477 31- Ambarköy (Pamforo) .......................................................... 477 32- Uysallı (Đsalon) ................................................................... 478 33- Yardımlı (Ergani) ............................................................... 479 34- Büyük Doğanca (Megalo Dukato) ...................................... 480 35- Karacaoğlan (Aratos) .......................................................... 481 36- Ballahor (Vragya) ............................................................... 483 37- Basırlıköy (Pasos) ............................................................... 486 38- Ircan (Arizvi) ...................................................................... 488 39- Küçük Müsellim (Mikro Pisto) ........................................... 490 40- Lefeciler (Lofaryon) ........................................................... 495 41- Şapçı (Sapes) ...................................................................... 496 42- Gaybiköy (Hamilo) ............................................................. 497 43- Karakurcalı (Krovili) .......................................................... 499 44- Taşlık (Petrota) ................................................................... 501 Savaş Bölgesinde ........................................................................................... 502 Dördüncü Bölüm (Evros) Meriç Vilâyeti. Đl Merkezi: Dedeağaç (Aleksandrupolis) .................................................................................................... 507 A- Kuzey Meriç (Vorios Evros) (Röportajlar/Anılar/Sohbetler) .... 509 1- (Mega Deryo) Büyük Derbent Bölgesi ................................ 509 2- Dimetoka (Didimotiho) ...................................................... 510 3- Fındıcak (Leptokarya) ........................................................ 510 B- Güney Meriç (Notios Evros) (Röportajlar/Anılar/Sohbetler) .... 511 1- Dedeağaç (Aleksandrupolis) ............................................... 511 2- Miri (Makri) ........................................................................ 512 3- Gürece (Perama) ................................................................. 514 Bitirirken........................................................................................................ 520 Yararlanılan Kaynaklar.................................................................................. 521 ÖNSÖZ Batı Trakya Türk toplumu, Lozan Antlaşması uyarınca Azınlık olarak bırakıldığı 1923 yılından bugüne dek -ki toplum tarihi açısından çok kısa bir süredir- çok sıkıntılar çekmiştir. Resmen “azınlık” statüsüne geçer geçmez, Anadolu’dan gelen Rum muhacirlerin, zaten çok güç durumda olan azınlık insanının evlerine yerleştirilmeleri, gerek gelen muhacirler, gerekse yönetim tarafından azınlık insanına uygulanan insanlık dışı baskılar, yersiz suçlamalar, sürgünler ve bazı öldürme olayları, Türk-Yunan Savaşı sonrası memlekette yaşanan yokluk ve yoksulluk, azınlık insanına çok çileli, umutsuz ve korku dolu yıllar yaşatmıştır. Đlerleyen yıllarda, azınlık olarak yaşamayı içine sindirmeye, bu hayata uyum sağlamaya çalışan toplumumuz, aradan çok geçmeden Yunan-Đtalyan Savaşı’nı görmüş, Alman Đşgali ve onunla birlikte gelen Bulgar işgali bu kez, Batı Trakya Türklerine bölgede bulunan Yunan halkıyla birlikte çok çileli yıllar yaşatmıştır. Bulgar zulmünün getirdiği açlık, sefalet, işkence ve öldürme olayları azınlık toplumuna büyük yıkımlar getirmiştir. Kralcılarla Cumhuriyetçiler arasında başlayan siyasi anlaşmazlıklar, silahlı çatışmalar; özellikle, 1946-49 yıllarında yaşanan Yunan Đç Savaşı, Batı Trakya Türk Azınlığı’nı her açıdan çok olumsuz bir şekilde etkilemiştir. Azınlık, en büyük can kaybını bu yıllar içinde vermiş, yüzlerce kişi sakat kalmış, en büyük iç ve dış göçleri bu dönemde yaşamış, yine bu dönem içinde büyük mal ve mülk kayıplarına uğramıştır. O yıllar, azınlık insanı için en umutsuz yıllar olmuştur. Bu çalışmayı hazırlamamızın amacı, azınlığın 1946-49 yılları içinde yaşadıklarını, yine o günleri yaşayan tanıkların ağızlarından okuyucuya sunmaktır. Çünkü azınlığın yaşamış olduğu bu en korkunç dönem, o günleri yaşamış olanların yavaş yavaş aramızdan ayrılmaları/yitmeleri ile unutulup gidecektir. Bu iç savaş sırasında Batı Trakya Türk Azınlığı’nın yaşadıklarıyla ilgili olarak, ne yazık ki –Trakya gazetesinin o yıllarda verdiği çete haberleri ile iç savaş sırasında Türkiye’den Rodop dağlarına kaçak olarak gelen ve Cumhuriyet Ordusu saflarında savaşan Mihri Belli’nin (Kemal Kaptan) “Gerilla Anıları” adlı kitabı dışında – elimizde yazılı bir belge yoktur. Çocuk yaşlarda kendimizin de içinde yaşadığı bu olayların unutulup gitmesine elbette gönlümüz razı olamazdı. Kırımlı Yazar Cengiz Dağcı’nın dediği gibi, (Bir romanının adı) “Onlar da Đnsandı”. Yani analarımız, babalarımız, konukomşularımız, bizim insanımız… O yılları yaşayan gazeteci ve milletvekili Nuri Fettahoğlu da sahibi olduğu Trakya Gazetesi’nde, azınlığın içinde bulunduğu o günkü durumu, son derece gerçekçi ve tarafsız bir şekilde yorumlamış, ortaya sermiştir. Gerçekten azınlık perişandı. Anne ve babalarımız korku içindeydiler. Đnsanlar öldürülüyor, dağlara kaçırılıyor, hükümet güçleri insanları, “çetecilere yardım ve yataklık ettikleri” gerekçesiyle mahkemelere sevk ediyorlardı. Mayınlar patlıyor, insanlar ölüyor veya sakat kalıyorlardı. Yüzlerce dağ köyü boşaltılıyor, insanlar köylerini ağlayış-meleyiş içinde bırakıyorlardı. Hayvanlar ölüyordu. Đnsanlar her şeylerini olduğu gibi bırakıp canlarını kurtarmak için bütün tehlikeleri göze alarak Türkiye’ye kaçıyorlardı. Halk, yollardan, tarlalardan alınıp kışlalara götürülüyor, hapislerde yatırılıyordu. Cumhuriyetçiler insanları ağaçlara çiviliyor, halkın gözleri önünde kurşuna diziyorlardı. Öyle günlerdi o günler… Korku, kaygı ve umutsuzluk dolu günlerdi… Azınlığın yaşamış olduğu o çileli günlerin unutulup gitmesi, bugünkü ve gelecek nesillerin bu olaylardan haberdar olmaması büyük bir eksiklik/haksızlık olurdu. Daha önce de belirttiğimiz gibi biz o günleri yaşamış olan son tanıklar da aramızdan ayrılmadan önce köy köy dolaşıp bu kişilerin ağızlarından o günlerde yaşadıkları, gördükleri, duydukları olayları dinlemek istedik. Kimi kahvelerde bulduk kendilerini, kimi de evlerinde. Onlar anlattılar, onların anlattıklarını not ettik. Bazıları da o günlerde yaşadıklarını, gördüklerini, duyduklarını yazılı olarak verdiler bize. Bu arada, bölgemizde, iç savaşın yoğun olarak yaşandığı yerleri gidip gördük, önemli yerleşim yerlerinin, bazı cephe ve savunma hatlarının resimlerini çektik. O günleri yaşamış olan insanlar, gerek Cumhuriyet Ordusu, gerekse Hükümet Ordusu saflarında çarpışanların ağızlarından çıkan ortak söz ve temenni şu oldu hep: “Allah bir daha o günleri bize, kimselere göstermesin, yaşatmasın!..” Đç savaş sırasında yaşananları dinledikçe, o günlerin vahametini daha iyi kavradık. Bu konuda, azınlığın yaşadığı o günler hakkında çok az şey bildiğimizin farkına vardık. Çünkü her köy, her aile, her fert, yaşanan bu olayların ayrı ayrı acısını çekmişti, ateş hep düştüğü yeri yakmıştı. Ne zaman, yüzlerce kişinin ağzından o günlerde yaşananları, insanların başından geçenleri, o acı, sefalet, korku dolu –içe ve dışa yapılan- muhacirlik günlerinin hikâyelerini dinledik; 1946-49 yılları içinde azınlığın çektiği eziyeti “zamanın tanıkları”nın ağzından işittik; işte o zaman bu inanılmaz olaylar karşısında, “iyi ki böyle bir çalışmaya girişmişiz,” dedik. Çünkü o yıllarda yaşananların unutulup gitmesi gerçekten azınlık adına, tarih adına çok büyük bir kayıp olurdu. Bu çalışmayı hazırlarken bir de şu gerçekle yüz yüze geldik: Đnsanımızın “iç savaş yılları ile ilgili olarak anlattıkları” o dönemde yaşanan olayların en gerçekçi bir şekilde anlatılmaları bakımından büyük bir önem taşıdığı gerçeği. Çalışmanın hazırlık dönemlerinde Yunan Đç Savaşı ile ilgili olarak- okuduğumuz, tarih, anı, belgesel hikâye ve romanlarda -gördüğümüz kadarıyla- olaylara hep ideolojik bir gözlük ardından bakılmış, sol kesim her zaman sağ kesimi suçladığı gibi sağ kesim de hep sol kesimi suçlamıştır. Azınlık insanı o günler içinde yaşadıklarını anlatırken olaya doğal olarakideolojik açıdan uzak- tarafsız bir gözle bakmış, yaşadıklarını, çektiklerini o an kendi gördüğü, duyduğu, yaşadığı, anladığı şekilde anlatmıştır. Bu açıdan, adı geçen iç savaş tanıklarının anlattıkları, Yunan Đç Savaşı’nı en tarafsız bir şekilde değerlendiren belgeler olarak da kabul edilmelidir. Kitap, ağırlıklı olarak, o günleri yaşamış olan tanıkların anlattıkları olaylardan, verilen yazılı bilgilerden oluşmaktadır. Bu arada, iç savaşla ilgili olup da azınlık insanını konu alan bazı belgesel kitaplardan, hikâye ve romanlardan da alıntılar yapılmıştır. Tanıklarla yapılan söyleşilerin içeriklerine, verilen bilgilere dokunulmamış, sadece söz dizimlerinde –rahat okunması, okuyucuyu sıkmaması düşüncesiyle- bazı düzeltmeler yapılmıştır. Bir de okuyucuyu o günlere götürmek, olayları haftalık haber bağlamında vermek için, Trakya gazetesinin Đç Savaş’ta daha çok azınlık insanıyla ilgili olarak yaşadıkları olayları konu alan haberlerini –o günkü başlığıyla- “Çete Hareketleri” adı altında alıntıladık. Kitabın “açıklamalar” bölümüne, o yıllarla ilgili bazı kısaltmalar, kavramlar, sözcükler ve önemli kişiler hakkında kısa bilgiler verdik. Dipnotla verilmesi gereken bazı bilgileri, okuyucunun dikkatini dağıtmamak için aynı yerde parantez içinde vermeyi yeğledik. O günleri yaşamış olan tanıkların doğum yıllarını ve açık adreslerini de verdik. Bazıları, adlarının yazılmamasını istediler; onların bu isteklerine saygı duyarak adlarını gizli tuttuk. Yaşanan bazı olayların değişik kişilerce anlatılırken bile genel olarak örtüşmeleri, yaşanan olayların doğruluğu hakkındaki kanaatlerimizi pekiştirdi. Zaten yaşanmış olan olayların çoğu, o yılların basın organlarında yer almış, her iki taraftan da hemen her şeyin hesabı haklı veya haksız, görülmüştü. Ama buna rağmen birçok insanımızın-üstelik yaşları 80’leri bulmuş veya aşmış- hâlâ o günlerde yaşadıklarını anlatmaktan çekinmeleri, bundan korkmaları, belki de sosyolojik açıdan, araştırılması gereken ayrı bir konudur. Bir de şunu vurgulamakta yarar var: Elbette bundan 60 yıl önce yaşanmış olayların anlatılması sırasında doğal olarak bazı zaman atlamaları, mekan adlarında unutmalar, şaşırmalar olmuştur. Onun için bu gibi yanılmaların, unutkanlıkların, istemeyerek verilen bazı yanlış bilgilerin okuyucular tarafından hoş görülmesi gerekmektedir. Ama şu da görülecektir ki, anlatılanlar, yaşanmış olanlar, verilen bilgiler temel ve öz olarak gerçektir. Özellikle yaralama, öldürme, işkence, sürgün, hapis, kaçırma, yakma, yıkma vb. olaylar; bunlar tamamen gerçektir. Zaten bunların hemen hepsi, resmi olarak kayıtlara geçmiştir, o günkü basın organlarında yer almıştır. Bu kitabın temel özelliği, olayların bizzat o günün tanıkları tarafından anlatılması ve onların verdikleri ayrıntılı bilgilerden oluşmuş olması, olayların yaşandığı bölgelerin yeniden gezilip görülmesi, oralara ait bazı önemli yerlerin resimlerinin bugünkü haliyle verilmiş olmasıdır. Yunan Đç Savaşı ile ilgili yüzlerce eserin var olduğu bilinmektedir. Bu kitap, sadece Yunan Đç Savaşı sırasında azınlık halkının çektikleri, yaşadıkları olaylarla sınırlı bir çalışmadır. Bu husus hatırdan çıkarılmamalıdır. Kitabın, bunun dışında herhangi bir iddiası da yoktur. Bu çalışmamızla okuyucuya azınlığımızın o yıllarda yaşamış olduğu olayların önemli bir kısmını verebilmiş, iç savaş sırasında çekilen çileleri anlatabilmiş ve ilerde bu alanda yapılabilecek daha kapsamlı bir çalışmaya ışık tutabilmişsek kendimizi mutlu addedeceğiz. Üzerinde titizlikle çalıştığımıza inandığımız bu kitapta bazı hatalarımız olmuş veya bazı önemli şeyler gözden kaçmışsa herkesten peşin olarak özür diliyor, insanımızın bir daha böyle felâketler yaşamamasını temenni ediyoruz. TEŞEKKÜR Batı Trakya Türk Azınlığı’nın, “Đç Savaş/Andartlık” yıllarında yaşadıklarını, o günleri yaşayanların ağzından vermeyi amaçladığımız bu çalışmaya, kendileriyle konuştuğumuz, -isimleri eserde yer alıyor- bazılarının, yazılı olarak verdikleri bilgilerinden yararlandığımız “Yunan Đç Savaşı”nın tanıkları başta olmak üzere, bize bu yolda, kimlerle görüşmemiz gerektiği hususunda yol gösteren, görüşeceğimiz kişilerle buluşma ortamı hazırlayan, Batı Trakya bölgesinde iç savaşın yoğun olarak yaşandığı yerlere gitmemize yardım ve kılavuzluk eden, kendileriyle anlaşmakta zorluk çektiğimiz bazı kişilerle anlaşmamıza yardımda bulunan, yine bize ellerinde bulunan o yıllara ait bazı belge ve fotoğrafları veren dostlara içten teşekkür ederiz. Kendilerine bir vefa borcu olarak bize bu konuda yardımlarını esirgemeyen bu değerli dostların adlarını veriyoruz: Mehmet Đmamoğlu (emekli öğretmen), Mehmet Hatip (azilli öğretmen), Şakir Yakupoğlu (emekli öğretmen), Hüseyin Salihoğlu (emekli öğretmen), Ömer Yusufoğlu (emekli öğretmen), Đsmail Bıçakçı (araştırmacı-yazar), Đsmail Molla-Rodoplu (Eski milletvekili-gazeteci), Sami Eminoğlu (emekli öğretmen), Mehmet Mustafa Halil (Din görevlisi/B. Müsellim), Đsmail Salih (Tekedere Đmamı), Mehmet Latif, (emekli öğretmen), Sedat Karadayı, (Đskeçe bölgesinde vaiz), Hasan Paçaman (vaiz), Ramadan Duban (öğretmen), Şerafettin Mustafa (tütün eksperi), Mehmet Karabekir (emekli öğretmen), Fahri Macır (emekli öğretmen), Aziz Rızgıç (azilli öğretmen), Yusuf Đbrahimoğlu (emekli öğretmen), Şerif Şerif (Durhasanlar Din Görevlisi). Bu arada, Trakya gazetesinde (Đskeçe-Ksanthi/1932-1964) Yunan Đç Savaşı yıllarında (1946-1949) özellikle Batı Trakya Türk Azınlığı’nın yaşadıklarını, olabildiğince vermek suretiyle o günleri bize/tarihe mal eden değerli gazeteci Nuri Fettahoğlu’nu da saygı, minnet ve rahmetle anıyor; ayrıca, kitap taslağını okuyup bize kitap hakkındaki düşünce ve eleştirilerini aktaran değerli dost Mücahit Mümin’e de teşekkür ediyoruz. YUNAN ĐÇ SAVAŞI ĐLE ĐLGĐLĐ BAZI ÖNEMLĐ BĐLGĐLER VE AÇIKLAMALAR E.A.M.: Ulusal Kurtuluş Cephesi (Ethniko Apeleftherotiko Metopo). ELAS: Yunanistan Halk Kurtuluş Ordusu. (Ellinikos Laikos Apeleftherotikos Stratos). EDES: Yunan Ulusal Demokratik Ordusu (Ethnikos Dimokratikos Ellinikos Stratos). UNRRA: Birleşmiş Milletler Yardım ve Rehabilitasyon Kuruluşu. MAY: Gönüllü milis kuvveti. KAPTAN: (KAPETANĐOS) Cumhuriyet Ordusu Komutanlarına verilen ad. (Ortaçağda Venedikliler tarafından kullanılan bir sözcük:capetanio.Latince: capitaneus. Askeri birliğin komutanı. Gemiyi idare eden kişi. ) ANDARTĐS: Gerilla. BURANDA: Gerillaların hükümet askerlerine verdikleri ad. Aris Veluhiyotis: (1905–1945) Thanasis Klaras’nın takma adı Larisa’lı ziraat mühendisi.1941-44 Ulusal Direnişin sembolü, ELAS’ın ilk kaptanı ve başkumandan yardımcısı. Nikos Zaharyadis: (1903 –1973) Edirne doğumlu. 1936-1956 yılları arasında Yunanistan Komünist Partisi (KKE) nin Genel Sekreteri. Markos Vafyadis: (1906 – 1992) Yunanistan Komünist Partisi (KKE)’nin siyasi ve askeri lideri. 28 ekim 1946’ da 6000 kişilik Cumhuriyet Ordusu’nu kurduğunu açıkladı. 1946 – 49 yıllarında hüküm süren iç savaş sırasında Yunanistan Cumhuriyet Ordusu’nun kumandanlığını üstlendi. Zervas Napoleon: (1891 – 1957) Arta doğumlu asker ve politikacı, Ulusal Kurtuluş Hareketi liderlerinden, EDES’in kurucusu. Kral Pavlos: (1901-1964). 1947 – 1964 Yılları arasında Yunanistan Kralı. Papagos Aleksandros: (1883 - 1955). Atinalı asker ve politikacı.194041’de başkumandan. 1952-55 yıllarında Yunanistan Başbakanı. Đç savaşın sona erdirilmesinde Başkomutan Mareşal Papagos etkin bir rol oynamıştır. Mihri Belli (Kemal Kaptan) 1915’te Silivri’de dünyaya geldi. Đktisat okumaya gittiği Amerika’da Marksist düşünceyle tanıştı. Yasa dışı partilere üye olmaktan dolayı tutuklandı. 1947 yılı baharında gönüllü olarak Yunanistan Cumhuriyet Ordusu saflarına katıldı. “Kemal kaptan” takma adıyla1000 kişiye yakın iki taburun kumandanlığını yaptı. Demokratik Ordunun gazetesi Savaş’ı Barba Yani ile birlikte çıkardı. Gazetenin baş yazılarını yazdı. Geçici Demokratik Hükümetin Doğu Makedonya ve Trakya Temsilciliğini yürüttü. Andon Çavuş: Yunan kaynaklarında Çavuş Andon olarak bilinen Andon Çavuş, iç savaş yıllarında gerillalara karşı savaşan gönüllü bir milis kumandanı olarak bilinir. Anadili Türkçe olan Andan Çavuş’un halk arasında yakın zamanlara kadar Türkçe olarak söylenen bir türküsü de vardır: (Gelme andart, gelme benim üstüme, Andon Çavuş derler benim ismime…) Tagma Othomanon (Osmanlı Taburu): Đç savaşta, çoğu Türk, 1000 kişiye yakın iki taburdan oluşan gerilla/andart birliği. Bu iki taburun komutanlığını Mihri Belli (Kemal Kaptan) yapmıştır. Pedomazoma: (Çocukları toplama)1948 yılının Mart ayında, geçici Yunan Demokratik Ordusu Hükümeti’nin radyo ile duyurduğu karar. Maymundere: Đç Savaş sırasında gerillaların infaz yeri olarak kullandıkları, biri Ballıca’da diğeri Çalabı-Dumanlıdağ’da bulunan iki dereye verilen ad. Trakya gazetesi: (Ksanhi) Đskeçe’de 1932 yılında Osman Nuri (Yılmaz) Fettahoğlu tarafından yayınlanmaya başlayan gazete, bazı aksamalarla 1964 yılına kadar yayınını sürdürmüş, toplam 917 sayı çıkmıştır.